De laatste tijd gebeurt het nogal eens dat begrippen als ‘afstandsonderwijs’ en ‘online onderwijs’ door elkaar worden gehaald. Afstandsonderwijs ten tijde van de coronapandemie is een noodgreep en vormt met 100% online onderwijs geen volwaardig alternatief. De verwarring over afstandsonderwijs en online onderwijs leidt tot weinig positieve kwalificaties: ‘Online onderwijs is de hel’ en ‘Online onderwijs is per definitie slecht’.
Onderzoek laat zien dat online onderwijs effectief kan zijn in een mengvorm van fysieke lessen en op ict-gebaseerde lesvormen. In dit zogeheten ‘blended learning’ versterken beide lesvormen elkaar (Rubens, 2020)
In dit artikel deel ik mijn ervaringen met blended learning tijdens de coronapandemie. Op basis van deze ervaringen kom ik tot een wijze les voor 2021.
Vóór de coronapandemie gaf ik twee keer per week 90 minuten biologieles aan havo en vwo eindexamenklassen met maximaal 28 leerlingen. Met de regels voor de anderhalvemeterschool passen nu nog maar tien leerlingen in mijn klas. Daarom geef ik dit schooljaar aan elk groepje één fysieke les van 60 minuten per week met daarnaast verschillende online lesvormen. Met online lesvormen in een leermanagementsysteem had ik vóór corona al ervaring (van Hove, 2019).
Online lesvormen
In de fysieke les op school geef ik directe instructie, ik licht online opdrachten toe en beantwoord vragen. In de les gaat het vooral om interactie en persoonlijk contact. Voor leerlingen die thuis in quarantaine zitten stream ik de les via Collaborate (‘hybride klas’). Collaborate is een tool voor videoconferencing geïntegreerd in het leermanagementsysteem van Blackboard. Collaborate gebruik ik ook synchroon voor online mentorgesprekken en ‘vragenuurtjes’. Korte hoorcolleges van hooguit een half uur worden opgenomen in Collaborate en komen automatisch beschikbaar in Blackboard.
De vierde lesvorm bestaat uit wekelijkse online opdrachten en oefentoetsen in Blackboard. Daarbij maak ik gebruik van een combinatie van effectieve leerstrategieën (‘spaced retrieval practice‘). Naast deze effectieve leerstrategieën biedt de asynchrone online lesvorm belangrijke didactische voordelen ten opzichte van synchrone lesvormen:
- leren waar en wanneer je maar wilt,
- leren in eigen tempo (’time on task’),
- uitlegvideo’s en opgenomen hoorcolleges die gestopt en herhaald kunnen worden,
- monitoren van de studievoortgang (‘formatief handelen’).
Resultaten
Uit de eerste evaluaties blijken de resultaten van het coronaonderwijs erg mee te vallen. Voor schoolexamen 1 biologie scoort havo gemiddeld een 6,4 en vwo een 6,2. Deze cijfers liggen iets boven het jaarlijks gemiddelde.
Door middel van enquêtes in Blackboard heb ik mijn leerlingen gevraagd naar hun ervaringen in de eerste helft van dit schooljaar. Hoewel ze veel minder fysieke lessen hebben – en dat als een gemis ervaren – reageren mijn leerlingen positief op het coronaonderwijs. Hieronder enkele reacties.
‘Door het hybride systeem is het makkelijk om afstand te houden, omdat er veel minder mensen in het gebouw rondlopen.’
‘Ik vind dat biologie op een hele fijne manier is georganiseerd en dat je alle oefeningen en materialen goed kan vinden op Blackboard.’
‘Verder vind ik het fijn dat het Blackboard-uur ook wordt opgenomen en dat de oefentoetsen nuttig zijn, omdat je zo iedere week actief met de lesstof bezig bent’.
Oefentoetsing
In de onderwijskunde wordt oefentoetsing tot een van de beste leerstrategieën gerekend (Kirschner, 2018). Volgens Dylan William, geestelijk vader van formatief handelen, draagt het regelmatig toetsen bij aan de verbetering van het onderwijs.
Mijn leerlingen weten dit en maken online volop gebruik van deze leerstrategie. Ze zijn het volledig eens met de stelling: Oefentoetsing is een van de beste leerstrategieën.
‘Oefentoetsing is een enorm handige manier van ‘leren’, zo ben je wat zelfverzekerder over de stof aangezien je hierover al vragen hebt gehad’.
Asynchrone online lesvormen
De voordelen van asynchroon lesvormen ten opzichte van synchrone lesvormen worden ook door mijn leerlingen herkend. Leren waar en wanneer je maar wilt, zelf plannen en studeren in eigen tempo wordt door leerlingen als zeer positief ervaren.
‘Zelfstudie is nu beter in te plannen en heb meer concentratie op een dag, ik kan meer werk klaar krijgen’.
‘Ik vind de asynchrone manier van oefenen en lesgeven met opgenomen sessies echt ideaal. Ik merk hierdoor dat de stof beter blijft hangen, mede door de online herhaalbare toetsen’.
‘Ik vind de online uitlegfilmpjes heel erg fijn, want die kan je even stop zetten als het te snel gaat of als je het nog niet snapt. En dat je in de les de docent vragen kunt stellen.’
Meer feedback
Het grote voordeel voor mij als docent zijn de studiedata die op basis van opdrachten en oefentoetsen automatisch worden gegenereerd door Blackboard. Dit biedt mij meer mogelijkheden voor het geven van persoonlijke feedback.
Bekrompen
Uit de evaluaties blijkt dat online onderwijs niet per definitie slecht is. Asynchrone online lesvormen bieden belangrijke didactische voordelen ten opzichte van synchrone lesvormen. Toch heerst in Nederland nog steeds een diepgewortelde overtuiging dat asynchroon leren niet zo waardevol is als synchroon leren. Het beleid van minister Arie Slob is bekrompen: zelfs in tijden van corona stuurt hij alle leerlingen zoveel mogelijk naar school. Dit leidt tot typisch Nederlands onderwijs met veel lessen aan volle klassen.
‘Scholen geven alle leerlingen zoveel mogelijk uren fysiek onderwijs’.
Minister Arie Slob
Wijze les
Door meer asynchrone lesvormen aan te bieden, is het mogelijk om fysieke lessen te organiseren aan kleinere groepen. In tijden van corona levert de combinatie van synchrone en asynchrone lesvormen niet alleen didactische, maar ook medische voordelen op. Het risico op besmetting met het coronavirus is minder groot in kleine klassen. De best-presterende onderwijslanden ter wereld bewijzen dit met hun succesvolle aanpak van de coronapandemie (van Hove, 2020).
Leraren in Nederland staan tot maar liefst 30 lesuren per week voor volle klassen. In de ideale mix van fysiek en online onderwijs is dat hooguit 20 lessen. Singapore, het land van ’teach less learn more’ en het beste onderwijs ter wereld, heeft conclusies getrokken uit de coronacrisis: Blended learning is really the future of learning (Pak Tee Ng, 2020).
Een wijze les voor 2021; minder fysieke lessen, meer online lesvormen.
‘Er heerst nog steeds een diepgewortelde overtuiging dat asynchroon leren niet zo waardevol is als synchroon leren’.