De heer A.C. Nielson speelt in het reisverhaal van mijn vader ‘Reis naar het einde’ een belangrijke rol als ombudsman in het werkkamp van de Rotterdamse ‘Schanzarbeiter’ in Dingden. Uit recente gegevens blijkt dat Nielson dezelfde persoon is die in Anne Frank’s dagboek ‘Het Achterhuis’ wordt beschreven als de leraar Latijn van haar zus Margot.
De heer Nielson maakt na de razzia van Rotterdam in november 1944 dezelfde reis als mijn vader en komt terecht in het Duitse dorpje Dingden. Nielson is al vóór de Tweede Wereldoorlog leraar Latijn en Grieks bij de Leidse Onderwijs Instelling (LOI). Tevens is hij ‘kyrkvärd’ (gastheer) in de Zweedse kerk in Rotterdam (bron Algemeen Dagblad, april 1985). Deze achtergrond zorgt ervoor dat Nielson een bijzondere plaats krijgt in Dingden. De ‘Tausendschaftsführer’ spreekt hem aan als ‘Herr Dokter Nielson’. Hij verzorgt als hulppredikant de preek voor de Rotterdamse ‘Schanzarbeiter’ in de kerk van Dingden. Nielson zorgt voor verbeteringen in de huisvesting van de Rotterdammers die met tweehonderd man in een feestzaal slapen zonder veel sanitaire voorzieningen. Ook regelt hij ziekenhuisbezoek voor ‘Schanzarbeitern’ die er slecht aan toe zijn.
In het reisverhaal ‘Reis naar het einde’ beschrijft mijn vader de heer Nielson als ‘een heel aardige man’.
Anne Frank
In de Facebookgroep ‘Foto’s Oud Rotterdam‘ werd ik onlangs door Jolante Luijendijk gewezen op het feit dat de heer Nielson de leraar Latijn is van Margot, het zusje van Anne Frank.
‘Om ons wat afleiding en ontwikkeling te bezorgen heeft vader een prospectus van de Leidse Onderwijs Instelling aangevraagd‘, schrijft Anne Frank op 3 november 1943 in haar dagboek ‘Het Achterhuis’. De keuze van Margot valt op de cursus ‘Elementair Latijn’. ‘Voor mij is Latijn veel te moeilijk, hoewel ik erg graag Latijn zou leren‘, bekent Anne.
De schriftelijke lessen Latijn worden gecorrigeerd door de heer Nielson. Vader Otto Frank leert ook Latijn via Margots lessen. Zij zijn vol lof over hun leraar Latijn.
‘De leraar, een zekere A.C. Nielson is erg aardig en geestig bovendien. Hij is zeker blij dat hij zo’n knappe leerlinge gekregen heeft.’
Anne Frank, 17 november 1943
Op het huiswerk van Margot plaatst Nielson vrijwel wekelijks complimenten vanwege de goede resultaten.
De laatste les ‘Elementair Latijn’ is door de heer Nielson beoordeeld op 1 augustus 1944 met ‘Goed gephilosopheerd en goed vertaald!’ Een paar dagen later wordt Anne en haar familie opgepakt door de Duitsers.
Vader Otto Frank stuurt Nielson na de oorlog een exemplaar van Het Achterhuis. Hij schrijft daarbij: ‘U heeft veel zorg aan de lessen besteed, die aan mijn dochter Margot grote voldoening gaven’.
Nielson antwoordt op 17 juli 1947: ‘Gedurende de oorlog hebben honderden onderduikers onze lessen gevolgd. Honderden brieven uit deze tijd, bewaar ik als een kostbare herinnering aan de vele angstige en eenzame onderduikers, aan wie mijn lessen troost en cultuur brachten‘ (bron Anne Frank Stichting).
Reis naar het einde
Ook uit het boek ‘Reis naar het einde’ komt het beeld naar voren van een innemende, zorgzame man. Toch heeft ook de heer Nielson barre tijden gekend in Dingden en heeft hij de oorlog maar ternauwernood overleefd. In het hoofdstuk ‘Kanongebulder rond de oude molen‘ beschrijft mijn vader zijn vlucht samen met de heer Nielson naar een oude molen buiten het dorp. Deze molen met dikke muren en een aarden wal biedt de twee vluchtende mannen bescherming tegen de bombardementen tijdens Operatie Varsity; ‘De grond onder mijn voeten golfde en de lucht werd uit mijn longen gezogen‘.
Eind april 1945 neemt mijn vader afscheid van de heer Nielson. Per fiets vertrekt mijn vader uit Dingden richting Nederland.
‘Kort daarop kreeg ik van een boer, Bernhard Hessling genaamd, een fiets, een Adler. Toen stond mijn besluit vast. Ik vertelde aan Schwester Oberin dat ik wegging. En nog dezelfde dag, na het middageten, nam ik afscheid van de heren Nielson en Snoek, van de balletdanser en van dr. Vossenberg, en fietste vrolijk de tuin van het St.-Josef-Krankenhaus uit. Uit alle ramen van het ziekenhuis keken nonnen, die naar mij zwaaiden.’
Hubert van Hove – Reis naar het einde
Na de oorlog organiseert drs. A.C. Nielson een reünie voor de ‘Schanzarbeiter’ uit Dingden. ‘Kunnen we elkaar nog eens spreken, oude herinneringen ophalen en nog eens lachen om alles wat we meemaakten‘.
De uitnodiging van drs. A.C. Nielson voor de reunie Dingden 1944 is, samen met bewaard gebleven correspondentie van Hubert van Hove, als bijlage opgenomen in het boek ‘Reis naar het einde’.