Steeds meer scholen gebruiken laptops in de lessen. De afdeling Laboratoriumonderwijs van ROC Midden Nederland heeft dit schooljaar de laptop op de boekenlijst geplaatst. Alle eerstejaars leerlingen nemen hun eigen laptop mee naar school. Wat zijn de eerste ervaringen?
Sinds 2005 gebruikt de afdeling Laboratoriumonderwijs van ROC Midden Nederland een elektronische leeromgeving (elo) ter ondersteuning van de lessen. De elo Blackboard wordt vooral gebruikt als communicatie en informatiemedium. Leerlingen kunnen er mededelingen en studiewijzers vinden en leveren hun opdrachten digitaal in. Van een intensief didactisch gebruik van de elektronische leeromgeving is nog steeds geen sprake. Een belangrijke oorzaak hiervoor is het gebrek aan ICT werkplekken op school. Eén computer wordt gedeeld door maar liefst acht leerlingen in de afdeling Laboratoriumonderwijs. Het leerboek zou nooit zo’n succesvol leermiddel zijn geworden als het door acht leerlingen zou moeten worden gedeeld. Daarom heeft de afdeling Laboratoriumonderwijs vorig jaar besloten de laptop verplicht op de boekenlijst te plaatsen. Dit schooljaar heeft elke eerstejaars leerling een eigen laptop.
Kleppen dicht
Uit de eerste evaluatie blijkt dat ruim een derde van de leerlingen in het laboratoriumonderwijs (34%) al over een eigen laptop beschikt. De rest heeft speciaal voor school een laptop aangeschaft. Kleine netbooks zijn in de minderheid, de meeste leerlingen kiezen voor een groter beeldscherm (15 inch) en nemen hun laptop elke dag mee naar school.
Het laboratoriumonderwijs wordt in een ‘blended’ vorm aangeboden: veel praktijk afgewisseld door lessen met schoolbord, leerboek en laptop. Op de laptop oefenen leerlingen rekenen en taal, maken online opdrachten over natuurkunde, scheikunde en biologie, en zowel de voorbereiding van experimenten op het laboratorium, als de verwerking van de resultaten geschiedt via de laptop. Het werken met de laptop gebeurt begeleid in de lessen en zelfstandig buiten de lessen om.
De vrees voor ICT dat leerlingen dagenlang eenzaam achter een computer zitten is ongegrond. Uit de evaluatie blijkt dat de laboratoriumleerlingen gemiddeld één uur per dag op school effectief achter hun laptop zitten. Uiteraard wordt er daarnaast ook ge-msn’d en geyoutube’d door de leerlingen, maar dit kan binnen de perken worden gehouden. “Kleppen dicht” heeft een dubbele betekenis gekregen; niet alleen de mond, maar ook de laptop is dicht tijdens klassikale instructies.
De meeste leerlingen (88%) geven aan dat het gebruik van internet, naast schoolbord en leerboek, heel handig is.
Op de vraag: “Vind je dat er meer gebruik moet worden gemaakt van laptops in de lessen?” antwoordt 53% van de leerlingen “Ja, meer” en 24% met “Ja, veel meer”!
Onderwijstijd
Docenten hebben voordeel van het gebruik van laptops in de lessen. Er kan eenvoudig worden geschakeld tussen didactische werkvormen met schoolbord, leerboek en internet. Dat leerlingen zo positief reageren komt omdat digitale opdrachten aantrekkelijker zijn dan opdrachten uit een leerboek. De leerlingen hebben bijvoorbeeld opdrachten gemaakt over actuele onderwerpen als de Klimaattop in Mexico en de Cholera epidemie in Haïti. Veel opdrachten zijn multimediaal met onder andere YouTube video-instructies waarmee laboratoriumtechnieken worden getraind. Elektronische toetsen en quizzes zijn interactief en geven automatisch feedback op het leerproces. Bijzonder is dat leerlingen aangeven in de evaluatie het leerboek te willen blijven gebruiken naast de laptop, omdat in het leerboek de leerstof compact bij elkaar staat.
Eigen laptops biedt ook voordelen voor de school. De ervaring in het onderwijs leert dat leerlingen niet zachtzinnig om gaan met computers van school. Laptops met gebroken beeldschermen zijn daarbij geen uitzondering. Maar met hun eigen laptop is dat veel anders. De laptops van laboratoriumleerlingen zijn up-to-date en doen het altijd.
De ICT infrastructuur in openleercentra en computerlokalen kan grotendeels worden ontmanteld en vervangen door een draadloos netwerk. ROC Midden Nederland is aangesloten op Eduroam waarmee leerlingen toegang hebben tot internet. In de afdeling Laboratoriumonderwijs zijn voldoende access points geplaatst, zodat hele klassen tegelijk draadloos internet op kunnen.
Uit de eerste evaluaties blijkt verder dat de laboratoriumleerlingen meer zelfstandig werken met hun laptops. Leerlingen werken buiten lessen om door aan hun opdrachten of maken thuis de online opdrachten af. De afdeling Laboratorium-onderwijs heeft enkele online opdrachten buiten de ‘klassieke’ lessen om ingeroosterd. Docenten kunnen deze elektronische lessen gemakkelijk ‘op afstand’ controleren, omdat de online opdrachten automatisch worden geadministreerd in Blackboard. Het voordeel hiervan is dat deze lessen gelden als onderwijstijd. Omdat groepsgrootte nauwelijks een rol speelt in elektronische lessen wordt de onderwijstijd effectiever benut. De tijd die vrijkomt wordt door de laboratoriumdocenten gebruikt voor individuele begeleiding van leerlingen met leerachterstanden.
Digitale geletterdheid
Een belangrijke drempel voor het gebruik van ICT, te weinig ICT-werkplekken, is met laptops op de boekenlijst weggenomen. Docenten van de afdeling Laboratoriumonderwijs zijn ervan overtuigd dat hun onderwijs, waar schoolbord en leerboek zijn gecombineerd met laptops, veel voordelen biedt. Factoren die dit zogenaamde ‘blended learning’ tot een succes hebben gemaakt zijn de geavanceerde elektronische leeromgeving van Blackboard, en het goed functionerende draadloos netwerk van Eduroam. Waar de afdeling Laboratoriumonderwijs de komende tijd aan gaat werken is de digitale geletterdheid van docenten. Docenten gaan hun kennis van internet verder vergroten, zodat ze nog beter de weg vinden op de elektronische snelweg en de online opdrachten nog uitdagender worden voor hun leerlingen.
Laptops in Lab, presentatie op de Dag van het Laboratoriumonderwijs, 31 maart 2011