VAVO heeft veelal te maken met een divers gezelschap aan leerlingen. Havo spant de kroon met leerlingen afgestroomd uit vwo of gymnasium in dezelfde klas met leerlingen die net een vmbo diploma hebben behaald. Werkt het concept van ‘one size fits all’ voor dit gemêleerde gezelschap, of is meer maatwerk nodig in het VAVO? Dit stond maandag 11 mei 2015 centraal op het VAVO congres in Den Haag. Mijn workshop ging over gepersonaliseerd leren en wat wij kunnen leren van het Finse onderwijs.
Personaliseren wordt gekenmerkt door het meer centraal stellen van de leerling. In oktober 2014 heb ik tijdens een studiereis naar Finland gezien hoe docenten dat doen. Finse docenten geven veel minder les en hebben daardoor meer tijd voor individuele begeleiding. Elke leerling in Finland heeft een IEP, een Individual Education Plan en krijgt daarmee meer persoonlijke aandacht. Voor het monitoren van de studievoortgang maken Finse docenten veel gebruik van ICT.
Effectieve leerstrategieën
Op het VAVO congres heb ik impressies van mijn studiereis naar Finland gedeeld met Storify.
Verder heb ik in mijn workshop laten zien welke rol ICT kan spelen in de ondersteuning van de drie meest effectieve leerstrategieën:
- gespreid oefenen,
- oefenvariatie en
- oefentoetsen.
Verspreid oefenen over een langere periode in plaats van langdurig aaneen blokken voor een toets of schoolexamen levert betere resultaten op. In een elektronische leeromgeving kan deze leerstrategie worden ondersteund door wekelijks online opdrachten aan te bieden. In Blackboard zijn bestanden en koppelingen naar websites eenvoudig te arrangeren tot uitdagende, online opdrachten, waarvan de voortgang door leerlingen is te volgen in het Blackboard Gradecenter.
De tweede meest effectieve leerstrategie die ik heb laten zien in mijn workshop is oefenvariatie. Opdrachten met internet zijn gevarieerder dan opdrachten uit een leerboek. Met een paar muisklikken is de actualiteit, interactie en multimedia van internet binnen de elektronische leeromgeving te brengen en leidt tot meer variatie in het oefenen.
Als derde effectieve leerstrategie heb ik het gebruik van oefentoetsen gedemonstreerd. Leerstof wordt beter onthouden door regelmatig een oefentoets af te nemen. In Blackboard is het opstellen, afnemen en nakijken van toetsen eenvoudig te automatiseren. Resultaten worden opgeslagen in het Gradecenter en de leerlingen krijgen onmiddellijk feedback op hun digitale toets.
Teach less, Learn more
Op de voorbeelden van effectieve leerstrategieën in Blackboard is enthousiast gereageerd. Maar in de discussie na afloop van de workshop kwam naar voren dat docenten moeilijk loskomen van hun klassieke rol van kennisoverdrager binnen een star lesrooster.
Naast ‘sage on the stage’ is een docent met een meer persoonlijke aanpak ‘guide on the side’; een coach die leerlingen individueel begeleidt, persoonlijke aandacht geeft en maatwerk biedt.
De vraag is of de coachende rol van docenten past binnen het klassikale lesrooster, of dat dit buiten het lesrooster om moet gebeuren. Hetzelfde geldt voor het gebruik van ICT. Kun je van een docent verwachten dat hij of zij, naast klassikale lessen, effectieve leerstrategieën ondersteunt met een elektronische leeromgeving?
De oplossing voor dit probleem wordt aangedragen door het Finse concept Teach less, learn more.
Dit concept legt de focus op kwaliteit van lessen, in plaats van op hoeveelheid lessen. Een Finse docent heeft tijd om te schakelen tussen de rol van kennisoverdrager naar de rol van coach in de begeleiding van individuele leerlingen.
In het Finse onderwijs heerst een permanente verbetercultuur, waarmee dit land al jaren als beste onderwijs van Europa scoort. Met ‘less classroom-based teaching’ geven Finse docenten nog meer aandacht aan gepersonaliseerd leren. Deze belangrijke Finse les werd door docenten op het VAVO congres verwelkomd met groot applaus!
Prezi Finse lessen voor het VAVO vertoond op het VAVO congres in Den Haag (11 mei 2015)
